KHAI BÚT ĐẦU XUÂN 2017
LƯU THANH BÌNH
Theo thói quen thì chiều ngày mùng Một, nhóm nhỏ bạn học B5
bọn mình gặp mặt mừng xuân tại nhà người bạn ở Bình Nhâm cây lành trái
ngọt. Riêng mình còn để thắp cho mẹ bạn nén hương ngày Tết, người mẹ
tảo tần, thủ tiết, đơn thân nuôi các con khôn lớn (xem bài Nhớ má của
LTB trên trang nhà THĐ) mà mình coi như mẹ nuôi. Buổi chiều trong vườn
cây yên ả, nắng xế dọi trên ngọn măng, vẳng tiếng còi xe ngoài lộ. Rượu
ngon, chỗ ngồi tốt, bạn hiền thâm giao, còn gì hơn. Chưa kể đám “tiểu
nhị” lăng xăng, chỉ cần kêu vói một tiếng là dạ rân.
Có hai điều cấm kỵ mà bọn mình đã ngầm thỏa thuận là không nói 2
chuyện trong bàn nhậu vì dễ xảy ra đụng chạm: chính trị và tôn giáo.
Chỉ nói về những đề tài như chuyện tiếu lâm, thuốc men - bệnh tật, đi
du lịch và bạn bè còn mất thôi, nhưng xét cho cùng thì trên đời
này có việc gì mà không dính tới chính trị, chỉ khác ở chỗ dính dáng
trực tiếp hay gián tiếp mà thôi. Nên vòng vo một hồi rồi cũng không
lãng tránh được. Năm nay đề tài là sự “đổi mới” của hiện tình đất nước
sau năm 1975 đến nay và so sánh sự phát triển giữa các vùng miền. Những
quan điểm khác biệt được bàn luận sôi nổi, cũng dễ hiểu vì Việt Nam là
một đất nước có “ triệu người vui thì cũng có triệu người buồn”, ngay
trong đội ngũ cựu học sinh THĐ của chúng ta cũng có những khác biệt như
trâu trắng với trâu đen rồi.
Có hai phương pháp so sánh là phép so sánh tương đối và phép
so sánh tuyệt đối. Nếu phép so sánh tuyệt đối chỉ xét giá trị của hai
con số để cộng trừ như trong một bài toán, bất kể không gian và thời
gian thì phép so sánh tương đối đặt các giá trị trong bối cảnh chung,
mối tương quan hữu cơ với nhau theo thời điểm và theo tỷ lệ % nên
thuyết phục hơn . Có rất nhiều những ngộ nhận (hoặc cố ý) vì sự lẫn lộn
trong sự so sánh giữa các con số, sự kiện dẫn đến “sai con toán bán con
trâu”.
Ở Hà Nội nói riêng và miền Bắc nói chung, có lẽ tỷ lệ người
hài lòng với cuộc sống nhiều hơn so với nữa kia của đất nước vì chỉ mới
hôm qua đại đa số còn mơ một cuộc sống ăn no mặc ấm thì nay đã chuyển
sang hiện thực “ăn ngon mặc đẹp”. Theo đạo lý “ăn cây nào rào cây nấy”
thì dễ hiểu tại sao người ta quyết liệt tin tưởng vào sự “đổi mới” như
vậy. Còn ở miền Nam, trải qua bao biến động dẫn đến những hệ lụy mất
mát quá nhiều; nhất là ở Tây Nam Bộ, nơi sự trù phú do thiên nhiên ưu
đãi đã dần biến mất trước thay đổi của điều kiện sống do nhân tai và
thiên tai đem lại, mức sống dần tụt lại so với trước thì có lẽ tỷ lệ
người hài lòng với “đổi mới” không nhiều là hợp lý.
Có nhiều bọn trẻ lứa 9x, nhất là sinh trưởng ở miền Bắc, lớn
lên khi cả nước đã thoát khỏi thời kỳ tem phiếu, ngăn sông cấm chợ thời
bao cấp…tỏ ra khó chịu, thậm chí dè bỉu khi nghe ai đó ca ngợi cuộc
sống miền Nam trước 75. Xì, mấy cái chợ Long Xuyên, Nha Trang, Vũng
Tàu, Bến Thành nhỏ xíu, nhà phố thấp lè tè, đường xá vừa hẹp vừa quanh
co… có gì mà hoài niệm chớ. Quả thật có nhỏ xíu, lè tè, quanh co… không
sai. Nhưng thời ấy, đứng tại Sài Gòn mà nhìn rộng ra xung quanh, thì
Hòn Ngọc Viễn Đông đẹp không thua Bangkok, Manila, Kuala Lumpur và hơn
Phnom Pênh, Viêng Chăn nhiều (ngoài ra còn nhiều những thành phố khác
hưởng lợi gián tiếp từ cuộc chiến Việt Nam như Seoul, Hong Kong,
Honolulu).
So với Sài Gòn thì Hà Nội, thủ đô của cuộc “cách
mạng”, quy mô khi ấy chỉ bằng một quận vùng ven mà thôi. Nhắc tới
Hà Nội, người ta nhớ đến dép râu, nón cối, sổ gạo, tem phiếu, xe điện,
xếp hàng… còn xe đạp, radio, đồng hồ là niềm mơ ước của bao người, nói
gì tới sở hữu một chiếc xe hơi, dẫu chỉ là chiếc La Dalat hai ngựa. Các
bạn ấy đâu có biết các bậc cha chú là quân bộ đội chủ lực miền Bắc vào
tiếp quản miền Nam đã từng ngỡ ngàng trước mấy cái tiện nghi vật chất
như tủ lạnh, thang máy, bồn cầu, xe máy Nhật, nhà cao tầng… như thế
nào. Thậm chí lạ lẫm cả đến “cái nồi ngồi trên cái cốc” hoặc đồng hồ
Seiko quạt (quartz) có hai cửa sổ. Cái sai lầm ở đây là các bạn trẻ đã
đem cái giá trị tuyệt đối (của miền Nam) hơn bốn mươi năm về trước để
so sánh với cái giá trị tuyệt đối (của miền Bắc) bây giờ.
Lại có vị lãnh đạo cao cấp VN đương thời, trong một phút
giây cao hứng đã cảm thán tự hào rằng đất nước ngàn năm có bao giờ được
như bây giờ không. Quả thật Việt Nam từ thời phong kiến, chưa bao giờ
có hạ tầng hoành tráng như bây giờ : đại lộ với nhiều làn cho xe du
lịch, đường cao tốc liên tỉnh, cầu dây văng, chuổi siêu thị của tư bản
nước ngoài, tháp cao ốc thương mại chọc trời, khu dân cư cao cấp, khu
công nghiệp tập trung, các sân Golf, khu nghĩ dưỡng năm sao… nhìn chung
mức sống của cư dân đô thị được nâng lên gấp hàng chục lần so với
trước. Nhưng nếu dùng phép so sánh tương đối, lấy mốc năm 1975, thì sau
42 năm kiến tạo trong hòa bình, hiện GDP (Gross Domestic Product) và
GDP/người của Việt Nam đã bị các nước láng giềng bỏ xa hàng mấy thập
niên. Nghĩa là ta tiến một bước thì họ tiến hai, ba bước, và khoảng
cách này có cơ ngày càng kéo dài. Xét theo tiêu chí này thì đất nước
Việt Nam lùi chứ không tiến.
Chưa kể đến những tiêu chí khác như trình độ dân trí, văn
hóa ứng xử, văn minh giao tiếp, nợ nước ngoài, công bằng xã hội trong
tái phân phối của cải, môi trường, tham nhũng, nhân quyền, họa ngoại
xâm, tình trạng nhập siêu với Trung Quốc… nếu là một nhà nước của dân,
do dân, vì dân thì trước hiện tình đất nước thiết nghĩ phải lo nhiều
hơn mừng. Sai lầm của vị lãnh đạo là đã đem cái giá trị tuyệt đối (nền
kinh tế hiện thực 2017) ra so sánh với cái giá trị tuyệt đối (cuộc sống
Hà Nội trong chiến tranh) hơn 40 năm về trước. Còn nếu dùng phép so
sánh tương đối (%) để xét mức sống của người dân ba quốc gia Việt Nam,
Campuchia và Lào năm 1975 và năm 2017 thì rõ ràng Việt Nam lùi chứ
không tiến.
Đơn cử như giá xăng trong nước. Để biện minh cho việc tăng
giá xăng, các quan chức có trách nhiệm cho rằng giá xăng trong nước còn
thấp so với các nước xung quanh nên tạo ra tình trạng chợ đen ở các khu
vực biên giới, tăng giá xăng là đúng theo quy luật kinh tế thị trường.
Đó là theo phép so sánh tuyệt đối. Nhưng nếu dùng phép so sánh tương
đối thì sự thật lộ ra ngay : một ngày lương của công nhân VN chỉ mua
được 5 lít xăng, trong khi một ngày lương của công nhân Thái Lan mua
được 20 lít. Hoặc dùng phép so sánh tương đối để xem tỷ lệ % nhu cầu
tiêu dùng (ăn, mặc, ở) trên thu nhập người lao động, ta sẽ thấy
gánh nặng của người công nhân VN so với công nhân nước khác như thế nào.
Hai trăm năm trước, nhà nho văn võ song toàn Nguyễn Công Trứ
(1778-1858) đã khái quát phép so sánh tương đối bằng hai câu thơ :
Tri túc, tiện túc; đãi túc hà thời túc
Tri nhàn, tiện nhàn; đãi nhàn, hà thời nhàn
Trong hoàn cảnh mọi người điên cuồng làm giàu bằng bất cứ
giá nào như hiện nay, giá trị đạo đức của hai câu thơ trên càng khiến
cho chúng ta phải suy ngẫm. Ngày xuân, xem lại bài “ Đông Cổ Am, Nam
Hành Thiện” của cô Đức thấy hay làm sao ! Thèm muốn cái nhàn của cô
biết bao nhiêu !
(1-2017)